Fikret İlkiz: Yargı Kararlarını Uygulamayan Devletten Ne Beklenir?
Yasama, yürütme ve yargı; Anayasa Mahkemesi’nin ve AİHM’sinin pilot kararları hakkında hiçbir şey yapmıyor. AİHM ve AYM kararlarını uygulamayan devletten ne beklenir?
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Adil yargılanma hakkı” başlıklı 6. Maddesine göre herkes davasının, makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir.
Sözleşme’nin “Etkili başvuru hakkı” başlıklı 13. Maddesine göre “Bu Sözleşme ’de tanınmış olan hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, söz konusu ihlal resmi bir hizmetin ifası için davranan kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olsa dahi, ulusal bir merci önünde etkili bir yola başvurma hakkına sahiptir.”
AİHM Türk hukuk sisteminde Sözleşme’nin 6. Maddesinde belirtilen yargılama süresinin uzunluğuna ilişkin olarak Sözleşme’nin 13. maddesi anlamında etkili bir şikâyet mekanizması bulunmadığını Daneshpayeh/Türkiye (B. No: 21086/04, 16/7/2009) kararında tespit etmiştir.
…
AİHM, makul sürede yargılanma hakkına ilişkin ihlallerin Türk hukuk sisteminde yapısal ve sistematik bir sorun olduğu kanaatindedir.
AİHM Sözleşme’nin 46. maddesi kapsamında yaptığı değerlendirmede makul sürede yargılanma hakkı ile bağlantı olarak Sözleşme’nin 13. maddesi uyarınca verilen ihlal kararının sonuçlarının giderimi için kararın kesinleştiği tarihten başlamak üzere en geç bir yıl içinde iç hukuk düzeninde uygun ve yeterli bir giderim sağlamaya imkân verecek etkili bir hukuk yolunun düzenlenmesi gerektiği sonucuna varmıştır (Ümmühan Kaplan/Türkiye, §§ 67-75).
Pilot Karar nedir? Pilot karar tekniği, yapısal bir sorundan kaynaklanan ve çok sayıda kişiyi ilgilendiren davalarda -kısaca- AYM ve AİHM’nin alınması gereken genel önlemleri belirlediği karar uygulamasıdır ve TBMM adil yargılanma hakkı doğrultusunda yasal düzenlemeler yapmak yükümlülüğündedir.
…
Hatırlayalım…TBMM’nin 25 Mayıs 2022 tarihli Genel Kurul gündeminde CHP araştırma önergesi görüşüldü ve çoğunlukla reddedildi. “Anayasa Mahkemesi’nin ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin halihazırda kanun değişikliği gerektiren pilot kararlanın belirlenmesi ve genel olarak, bu tür pilot kararlara gelecekte TBMM tarafından ivedi şekilde uyulmasının sağlanması için atılması gereken adımların incelenmesi” amacıyla Meclis araştırması açılması araştırma önergesinin amacıydı ama reddedildi….
Bakalım TBMM Anayasa Mahkemesi ve AİHM’sinin pilot kararları hakkında ne yapacak?
Eskiden beri var olan yapısal/yargısal sorun durduğu yerde duruyor.
Yasama, yürütme ve yargı; Anayasa Mahkemesi’nin ve AİHM’sinin pilot kararları hakkında hiçbir şey yapmıyor.
AİHM ve AYM kararlarını uygulamayan devletten ne beklenir?
