Reji İdaresi Hortluyor mu?

Halil Köken

Geçmişten adam hisse kaparmış… Ne masal şey!

Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?

“Tarih”i  “tekerrür”  diye tarif ediyorlar;

Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?

Demiş, milli şairimiz Mehmet Akif bir şiirinde.

Tarih doğa kanunları gibi kendine özgü kanunları kuralları olan bir bilimdir. Aynı şartlar tezahür edince aynı sonuçlarla karşılaşırsınız.

Efendim, 19. Yüzyılı son çeyreğinde Osmanlı devleti borçlarını ödeyemediği için önce Fransızlar Midilli adasının gelirlerine borç karşılığı el koymuş ve sonrasında Duyun-u Umumiye (Genel borçlar idaresi) kurulmuştu. Bunun içinde tütünlerin sadece Reji idaresi alabilecekti. Yani üretici tütününü sadece bu idareye satma şansına sahipti. Reji İdaresi bu durumu bildiği için fiyatı düşük tutuyordu. Bunun sonucu tütün kaçakçılığı ortaya çıktı.                  

Çakıcı Mehmet Efe ve Kamalı Zeybek bir zamanlar tütün kaçakçısı idiler, Eğe bölgesinde yaygın olan Kerimoğlu Türküsü vardır. Bu Türkü de tütün kaçakçısı bir adamın macerasıdır. Kerimoğlu, tütün kolcularıyla girdiği çatışma da öldürülmüştür.

Ülkenin son yüzyılına baktığımız zaman iktisadi işleri, şirketleri bir tuhaf gidiyor. Herhangi bir şirket çalışmak üzere 3 kişilik yere 5 kişi alınıyor, sonra bu şirketler, zarar ediyor ve kapanıyor. Bu şekerde, tütünde vb. diğer şirketlerde aynı sistem işliyor. Bir zamanların TARİŞ’i ne oldu? Bir yandan fazla eleman alınırken, diğer yandan bir şekilde yönetime gelenler, devasa maaş ve haklarla oraları adeta sömürüyordu.

Bugünde aynı senaryo devem etmektedir. Bir zamanlar silah, uçak vb. üreten bir ülke, zamanla her şeyi dışardan alan alma durumunda kalan bir ülkeyi konuşuyoruz, 30 yılda beri tütünde oynanan oyunlar aynı. Önce kota konuluyor, sonra üretim kısılıyor, en sonunda üretici üretimi terk ediyor. Yoksa amaçlanan bu mudur?

Üretim terk edilince ülkenin gelirleri ve belki stratejik ürün üretiminde dışa bağımlı hale geleceksiniz. Tıpkı günümüzde uçaklar için dışarı bağımlı olduğumuz gibi. Bu arada üretici ne halde? Bu durumu önemseyen olduğunu sanmıyorum. Çünkü onların dileklerini kale alan olmaz. Çünkü siz sadece seçim öncesinde seçmen olduğunuz zaman diliminde vereceğiniz oylardan dolayı değerli olan bireylersiniz. Seçim bitince Nasrettin Hoca’nın “yorgan gitti kavga bitti” hesabı seçim bitince değeriniz kalmaz. Oy verdiğinizi söylediğinizde “vermeseydin” kelimesiyle karşılaşırsın.

Ülkedeki üreticinin teşvik edilmesi gerekirken kota kullanılması yapılan yanlışlardan dönülmesi dileğiyle… Hiç ümidim olmasa da.