Osmanlı’nın Son Savaşı 11
Halil Köken
Şimdi belki bazı okuyucular diyecek ki, yahu Sarıkamış’ı yazıp duruyorsun. İyi de bize ne bundan 100 yıl önce yapılmış olup gitmiş bir olay. Bundan bize ne ki aynı şeyleri yazıp duruyorsun. Bazı olaylar var ki üzerinden 1000 yıl geçse bile yazmak gerekir ki gelecek nesiller gereken dersi alsın aynı hatalara düşmesin. Yoksa tarihi olayları değiştirme şeklinde bir şey olmamıştır.
Sarıkamış’ın Kayıpları
1-Toprak
Düşman Trabzon, Tunceli, Erzurum, Erzincan, Muş, Bitlis, Van ve Ağrı illeri kaybedilmiştir. Tam sekiz tane vilayet. Trabzon:4628+ Erzurum: 25066+ Erzincan 11,974+ Tunceli:882+ Muş: 2604+ Bitlis: 6707 + Van:19069+ Ağrı: 11374 Toplam:82300 Km2 bir toprak, bugün yüzölçümü kaç? Nerdeyse bugünkü topraklarımızın 1/10 kaybettik az mı?
2-Esirler
Başta İhsan Latif Paşa olmak üzere (kendisi Kolordu Komutanıdır.) farklı rütbelerde binlerce farklı subay ve asker esir olarak Rus topraklarına taşınmıştır. Kafkas Demiryolu günlerce esir taşıdı. Bu esirlerin bir kısmı kurtulsalar da özellikle erlerin büyük bir kısmı orada kalmışlar ve geri gelememişlerdir.
3-Salgın Hastalıklar
Askerlerin taarruz ve geri çekilme esnasında konakladıkları yerler ahırlar ve köy evleriydi. Hastalıklarını başka askerlere ve köylülere bulaştırdılar. Firar eden askerler de köylülerle beraber giderken, hastalıklarını bulaştırdılar. Erzurum askeri hastanesi salgın hastalık taşıyan askerlerle dolup taşmıştı. Salgın öyle bir hal almıştır ki, Ordu Komutanı Hafız Hakkı Paşa bile bu salgın hastalıklardan tifüs hastalığından vefat etti.
4- Şehitlerimiz
İnsan kaybı başka bir şeyle kıyaslanmaz. Çünkü insanın bedeli para vb. şeylerle ölçülmez. Millet uzun süre doğu cephesinden haber alamadı. Çünkü sıkı bir sansür konulmuştu. Anlatılır ki Rus askerlerini Berlin’de görene kadar Almanlar Ruslara karşı savaşı kazandıklarına inanıyorlardı. Bizimki de o hesap. Savaş bitip Enver ve diğer İttihatçılar Almanya’ya kaçınca Basın ufaktan ufaktan Sarıkamış’tan bahsetmeye başladı. İşte 90.000 asker donarak öldü. Yok, bu rakam bu kadar fazla değil daha az vs. denilmeye başlandı.
Siz bir aşçısınız ve yaptığınız yemekten insanlar zehirlenip ölüyorlar. Kaç kişi ölürse bir aşçı olarak siz sorumlu olacaksınız. Bir kişi bile sizin hatanız yüzünden ölürse siz sorumlu olmanız gerekir.
Savaşın başında bölgede 120.000 civarında asker vardı. Rus kaynaklarına göre bu askerlerin 15.000 esir, 63.000 asker kaybımız vardır. Rus kaynakları nazara vermemin nedeni bizim kaynaklarımıza göre daha tarafsız olmasından dolayıdır. Bugün bile sırf ideolojik sebeplerle hala Enver Paşayı güya savunma adına Sarıkamış’ı savunma gayretleri görüyoruz. Enver Paşa şahıs olarak iyi olabilir. Biz burada verdiği kararın sonucunda uğradığımız felaketi yazıyoruz. Bir insanın insan olarak iyi veya kötü olmasının tarihçi için bir önemi olmamasıdır.